مطالعۀ تطبیقی ادیسۀ هومر و گرشاسب نامۀ اسدی طوسی

ادب تطبیقی می­ کوشد تا زمینه­ های آفرینش، اثرگذاری­ ها، شباهت ­ها و اختلافات آثاری چون ادیسه و گرشاسب­نامه و رهیافت­ های بشر را در انواع ادبی­ ای چون حماسه، بیابد و بسنجد و پیوستگی فرهنگ مشترک آغازین و بن­ مایه ­های فکری و ناخودآگاه جمعی­شان را مشخص کند. این پ‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍ژوهش، با دیدگاه آمریکایی در مطالعات تطبیقی و فارغ از جنبۀ تأثیر و تأثر و تنها بر اساس نشان­ دادن همسانی ­ها و   ناهمسانی­ ها، به تطبیق این دو اثر فرهنگ مشترک هند و اروپایی می پردازد. پژوهش حاضر، در سه جنبۀ داستانی، محتوایی و ادبی، ادیسه و گرشاسب­نامه را با یکدیگر سنجید ه­است و حاصل اینکه، جدای از همسانی ­های عناصر داست ان­پردازی که مشابهت ­های متعدّدی را در طرح، ایستایی شخصیّت­ ها، اعتماد به سرنوشت و... نشان می­ دهد، همانندی­ های محتوایی را در  فراواقعیّت­ها و به ­خصوص در گذر از دریاها، غلبۀ تقدیر، مرگ، جهان پس از مرگ، خواب و مبارزه­ های متعدّد با نیروهای مخالف و جادو، بین این دو اثر می ­توان دید. در جنبۀ ادبی، غلبۀ وصف در دو اثر مشهود است. این وجوه مشترک، به دلیل داشتن روح حماسی- اسطوره­ای مشترک این اقوام است که برای استقرار خود جنگیده ­اند. البتّه، پیام­ ها و پی­رنگ­ ها و گفتمان دینیِ دو اثر ، از هم جداست و تأکید بر وفاداری به پیمان ازدواج در ادیسه، آن را مؤثّر و ارجمند می­ کند ولی جهان­گشایی برای ضحاک، از اهمیّت محتوایی گرشاسب­نامه می ­کاهد. پی­رنگ ادیسه، بر بنیاد بازگشت پادشاه به کشور، پس از پیروزی است و فرستنده و قهرمان، هر دو یکی هستند، درحالی ­که پی­رنگ گرشاسب­نامه، سفر برای فتح سرزمین ­های دیگر است و فرستنده، ضحاک ماردوش و قهرمان، گرشاسب است.